Godzilla

Van origine Gojira genaamd door zijn oorspronkelijke, Japanse bedenkers, is Godzilla de meest spraakmakende metafoor wat betreft een oeroude kracht van de natuur. Van Moeder Natuur, om even in concrete, doch symbolische termen te spreken.

Carl Jung's concept van archetypes doet in deze dienst in het begrijpen van de kracht van deze beeltenis. Dat enorme, massieve monster die boven de werken en bouwsels van mensen uittorent en ze met alle gemak vernietigt en kapot maakt, belichaamt de natuur zoals wij die het meest vrezen. Hij is een symbool van de niet te stoppen orkaan, tornado, tsunami, aardbeving of vulkaan uitbarsting, gevormd door de meest dramatische en destructieve bijdragen van de mens. Als kind was ik door de nieuwsuitzendingen op tv getuige van de Tjernobylramp en las later in weekbladen de verschrikkelijke gevolgen van deze kernramp op de mensen die getroffen werd door de radioactieve stralen die het gevolg waren van deze ramp. Foto's van geboren kinderen met misvormingen deden me als het ware bevriezen en waren ronduit shockerend.

Radioactiviteit behoort tot één van de grootste uitvindingen van de mens, en in dit verhaal wordt de ondertoon gegeven dat de nucleaire explosies uiteindelijk de mensheid op geen enkele manier dient en louter destructieve en vergiftigende gevolgen met zich mee brengt.

Godzilla antropomorfiseert de Natuur die ons bewust maakt hoe nietig we zijn, en laat ons zien hoe onbeduidend wij eigenlijk zijn, als persoon en als ras. En dat een dergelijke bedreiging ons ook werkelijk doelgericht beoogt, anders dan een willekeurig, voorbijgaand gevaar. Godzilla's aanwezigheid doet ons stil staan bij het besef dat we mensen van de dag zijn.

Wanneer we de catastrofale natuur van de kosmos om ons heen aanschouwen, krijgen we mogelijk ook dat gevoel. Primitieve gemeenschappen ervaarden dit ook toen ze hun mythen aan het vormen waren. H.P. Lovecraft verwerkte deze "kosmische angst" in het beste van zijn werk. Godzilla past ook in onze meest potente en meest veelzijdige vorm van kunst: de bioscoop. Hij spreekt recht tot ons culturele bewustzijn en is een wereldwijd herkenbaar symbool. Mogelijk is hij zelfs de meest spraakmakende belichaming voor het 20e en 21e eeuwse volk wat betreft ons gevoel van kwetsbaarheid.

Spirituele filosofieën presenteren een transcendentie van de mens door te stellen dat we mogelijk, door toewijding en onderwerping aan een God of goden, het eeuwige leven kunnen krijgen. Vleselijke filosofie accepteert onze vergankelijke natuur, en toont ons hoe waardevol ons bestaan is door de beknoptheid, waarmee het suggereert dat we het beste maken van het weinige dat we hebben, ongeveer zoals het gevoel dat we kunnen krijgen als we de schoonheid van een simpele bloem ervaren. Of als we getuige zijn van de verwoestende kracht van onze creaties door de nietsontziende natuur. Carpe diem. De les van Godzilla: De natuur kan en zal ons onverschillig opzij zetten, en doet dit waarschijnlijk sneller als we zo verwaand worden om haar kwaad te maken door de gebalanceerde voortgang te verstoren.

Door de jaren heen is Godzilla verandert van koud en onverschillig of actieve verwoesting richting mensen naar iets dat voor onze eigen doelstellingen ingezet kan worden. Van een dreigend zwart silhouet met de golven van de zee als belichting vanaf de achterkant, werd hij in de jaren '70 aangepast tot een amicale mascotte en redder van de aarde. Het originele concept was te verontrustend en moest aangepast worden, van afschrikwekkende terreur tot een groteske knuffelbeer. Dat is niet vreemd, gezien het feit dat we graag denken dat we in staat zijn om manieren te vinden om de natuur te overwinnen, waarbij we alles temmen tot het niveau waaronder het ons begunstigt. We beschouwen graag concepten van het bestaan op een manier die ons geruststellen. De natuur moet echter niet bedwongen worden, maar gehoorzaamd. Mensen denken graag dat we het middelpunt zijn in het Universum, maar we ontkomen er niet aan te erkennen hoe groots het is als we het bestuderen. De kosmos kan niet ontkent worden. En daarom blijft Godzilla terugkeren als een duistere reminder van dat principe. Japan keerde terug naar meer grimmige incarnaties in latere films.

Het idee dat Moeder Natuur ons kan laten zien dat we niet pertinent de dominante soort op aarde hoeven te blijven en dat de gevolgen van ons eigen handelen en nalatigheid niet zonder gevolgen is, is ook terug te vinden in films als "Planet of the Apes", "Terminator" en "Jurassic Park", maar Godzilla is, zoals al eerder gezegd en toegelicht, de meest spraakmakende metafoor in de lijn van dit verhaal en dat maakt het concept tot bijna een seculiere religieuze ervaring.

Ironisch genoeg is Japan vrij recent het mikpunt geworden van het karma der natuur. Japan is in mijn ogen een volk dat ook graag de natuur naar zijn hand wilt zetten. Ze staan bekend om hun nietsontziende walvisvaarten en het slachten van ontelbaar veel dolfijnen op zeer brute wijze. Ze tarten de natuur waar ze kunnen. Op 11 maart 2011 sloeg de natuur echter nietsontziend, genadeloos en onverschillig terug. De tsunami die vele levens kostte van Japanners en een deel van Japan verwoestte, is een bekende natuurramp die ik even wil benoemen, maar verder niet wil uitlichten.

Godzilla is de metafoor van dit wraakzuchtige aspect van de natuur, wat onze soort al heel lang beschouwd als een godheid. Godzilla spreekt tot de diepste krochten het menselijk bewustzijn, zoekend naar de eeuwigheid met zijn terugkerendheid. Opnieuw herrijst hij, want wij zijn ook onderdeel van de natuur, en daarom is hij onderdeel van ons. Hail Godzilla!

Magus Marinus van Zanten, 4 mei 2015